ΠαρουσιάσειςΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΜΟΙΡΑ
Παρίσταμαι εδώ ανταποκρινόμενος σε ευγενική πρόσκληση του ποιητή και πεζογράφου Στέλιου Μοίρα, του οποίου πάντως το κριτήριο, φαντάζομαι πως ήταν η προσωπική του εκτίμηση στα δικά μου ποιητικά βιβλία και όχι η θεωρητική μου σκευή για να αποτιμήσω και να υποστηρίξω το δικό του έργο. Αποδέχθηκα την πρόσκληση με αυτή την σιωπηρή μας συμφωνία και δηλώνω ευθύς εξαρχής την ερασιτεχνική μου ιδιότητα.
Θα το πώ απερίφραστα κι ανεπιφύλακτα. Ο Στέλιος Μοίρας με τα πρώτα κιόλας βιβλία, που εξέδωσε και διάβασα, καθιερώθηκε στην συνείδησή μου ως έξοχος ποιητής και εξαιρετικός πεζογράφος. Σπανίως συναντώ στην λογοτεχνία μας τέτοιον ισοβαρή, ισορροπημένο και αρμονικό συνδυασμό. Το ένα είδος, και εννοώ την ποίηση, να αρδεύει το τόσο διαφορετικό άλλο, την πεζογραφία, και να γονιμοποιεί το έδαφός της χωρίς να μπασταρδεύει τον καρπό, όπως τόσο συχνά συμβαίνει με την καταστροφική για την πεζογραφία «ποιητικότητα». Αντίθετα τηρώντας και αξιοποιώντας τους βασικούς «πεζούς» κανόνες, κυρίως τα «γήινα» χαρακτηριστικά τους, την παρατηρητική περιγραφή, το πλούσιο πραγματολογικό υλικό και την αμερόληπτη ψυχογραφία των χαρακτήρων, ούτως ώστε το έργο να αποκτά δραματουργικό βάθος, ο Στέλιος Μοίρας αντλεί απ’ αυτό, με την βοήθεια φυσικά της λογο-τεχνικής του ιδιοπροσωπίας και ευφυΐας την πεζογραφική του ποίηση.
Πιστεύω, ότι πολύ σύντομα, τόσο οι συχνά από τους εκδότες κατευθυνόμενοι κριτικοί, όσον και οι κατά το δυνατόν αμερόληπτοι, αλλ’ ενίοτε επιφυλακτικοί, θα αναγνωρίσουν αυτό το ταλέντο και θα το καταχωρίσουν ακόμα και με το ήδη έργο του στον κανόνα της νεοελληνικής λογοτεχνίας χωρίς να καταφύγουν στην συχνά υστερόβουλη ευχή (δηλαδή αυτή που θέλει να καλύψει καλού κακού μια τωρινή τους αστοχία, άν στο μέλλον, όπως φοβούνται τούς καταλογισθεί) “ο πολλά υποσχόμενος συγγραφέας…” (δηλαδή ευχόμαστε να μάς αποδείξει εν τω μέλλοντι την αξία του). Εγώ δεν έχω καμμιάν αμφιβολία, ότι και αυτό θα το πράξει, αλλ’ ότι και πολύ σύντομα θα καταξιωθεί από τους απλούς και μη αναγνώστες του.
Ποιήματα χείμαρροι ποταμοί θάλασσες, κυρίως εκείνες που κυκλώνουν τις Κυκλάδες, το υγρό στοιχείο του έρωτα διαπερνά με όλα τ’ άλλα στοιχεία της φύσης πρόσωπα και πράγματα εμφυσώντας τους ελυτική πνοή.
Υπερβαίνοντας το προσωπικό βίωμα, δηλαδή ξεφεύγοντας από την γήινη βαρύτητα μιας ερωτικής σχέσης ταξιδεύει μόνος αλλά και στη μοναξιά του αυτή μας συμπαρασύρει προς το διαρκώς διαστελλόμενο ερωτικό του σύμπαν. Στην απόλαυση των ποιητικών τοπίων, που πλάθει ο λεκτικός του πλούτος, που εκλύεται από μιαν αχαλίνωτη φαντασία και σχηματοποιείται σε φαινομενικά ασύνδετες εικόνες, στο πλαίσιο όμως μιας συγκεκριμένης μεγάλης τοιχογραφίας με κεντρικό θέμα, νοηματική συνοχή, αρώματα και ήχους της υπό εξέλιξη περιπλάνησης.
Χαρακτηριστικά, που διέκρινα στην ποιητική γραφή του: Επιρροές από Ρεμπώ και Λόρκα. Αλλά και από υπερρεαλιστές και μπήτνικς. Όλες χωνεμένες από την ποιητική του ιδιοσυγκρασία, με αποτέλεσμα μια εντελώς προσωπική ποίηση, όπου η πρωτογενής «ρεμποτική του» ιδιοφυία μπολιάζεται μεν από στοιχεία υπερρεαλιστικής γραφής με τον τρόπο όμως όχι ενός Εμπειρίκου ή ενός Εγγονόπουλου, αλλ’ ενός Ελύτη, υποτάσσοντας περαιτέρω ρόκ συναισθήματα σε μία συμφωνική μουσική υπόκρουση, την οποία επίσης γλυκαίνει ένας μελαγχολικός λυρισμός. Εν ολίγοις πρόκειται για ένα συνθετικού τύπου έργο, χωρίς την άκαμπτη αυστηρότητα, που συχνά αυτό προϋποθέτει. Εδώ η προϋπόθεση δημιουργίας του είναι η ατόφια, προερχόμενη από εντονότατα προσωπικά-ερωτικά βιώματα, έμπνευση. Στίχοι παραφοράς που έρχονται επίσης από μιαν άλλη θάλασσα εκείνην του Λιτόχωρου που ενέπνευσε με παρόμοιο τρόπο τον Νίκο Αλέξη Ασλάνογλου. Θάλασσα που όταν γαληνεύει αποπνέει μιαν ελεγειακή αύρα, μιαν υπαρξιακή αγωνία Τάσου Λειβαδίτη. Βέβαια από την άποψη αυτή η ποίηση του Μοίρα μπορεί να χαρακτηρισθεί αρκετά μονοθεματική. Προσωπικά αυτό δεν με ενοχλεί διόλου, ούτε και αποτελεί αρνητική ιδιότητα. Ποιός αληθινός ποιητής δεν μιλά για τις εμμονές του;
Στο σημείο αυτό ο ίδιος ο Μοίρας, σε συνέντευξή του, μάς προλαβαίνει: «Να γράφεις λαμβάνοντας υπόψιν ότι μπορεί και να μην αρέσεις». Τί συνειδητή και ώριμη παραδοχή!
Ως προς την δομή τώρα του ποιητικού του έργου λίγα ακόμη λόγια.
Πρόκειται για ένα φαινομενικά αταξινόμητο, πολλοί θα έλεγαν ανοικονόμητο, εγώ θα έλεγα ατιθάσευτο υλικό, που άπαξ όμως και κατεγράφη, αυτοταξινομήθηκε, αυτοτιθασεύτηκε, αποκτώντας την δική του μοναδική αισθητική και νοηματική αυτονομία. Ναι μεν με τον τρόπο της κατά βάσιν υπερρεαλιστικής γραφής, απαλλαγμένης όμως από τον παρεξηγημένο, αν όχι αφελή χαρακτηρισμό της λεγόμενης αυτόματης. Το υπερρεαλιστικό στοιχείο του Μοίρα αξιοποιεί τον λεκτικό πλούτο δημιουργώντας πρωτότυπους και συμπαγείς εκφραστικούς, άν και πότε πότε μη ελεγχόμενους κατά την λογική ακολουθία και αλληλουχία (στις ύστερες αναγνώσεις εξαλείφεται και αυτή η πρώτη εντύπωση) σχηματισμούς και κυρίως εικόνες, που αποκλείουν τον συχνά απαντώμενο σ’ αυτή την γραφή αφηρημένο και ακυριολεκτικό χαρακτήρα της αλλά δεν ακυρώνουν την έκπληξη της πρωτότυπης ιδέας, της ευρηματικής σκέψης, με δυο λόγια δεν φρενάρουν την έμπνευση. Τουναντίον αφήνουν την δροσιά της πνοής να αρδεύσει τους ποιητικούς κήπους, να υγράνει με σχεδόν σωματικά υγρά τους τοίχους των σπιτιών που συντελείται το ερωτικό μυστήριο και παράγεται ακόμα και η νοσταλγία, όπως ευφυώς το έθεσε ο Μοίρας σε συνέντευξή του, βιωμάτων που δεν έχει ακόμα βιώσει.
Ο Μοίρας τείνει κι αυτός, όπως ο μύστης Ελύτης, να αχθεί δια της εμπνεύσεως και του πάθους του πέραν του ποιητικού αποτελέσματος, μέσω μιας καταιγιστικής εναλλαγής εικόνων-άς μού επιτραπεί ο χαρακτηρισμός-και ως κινηματογραφικός ποιητής. Με την ανατρεπτική καταγγελτική γραφή ενός Αντονιόνι του Zambriski point.
Ας επικεντρωθώ λίγο περισσότερο στα ποιήματα του Στέλιου Μοίρα. Δεν έχω άλλωστε την βασική ιδιότητα του πεζογράφου, την παρατηρητικότητα, αλλ’ ίσως το βασικό ένστικτο ενός φιλήδονου και ηδονοωτακουστή ποιητή. Λοιπόν, όπως ένα εκθαμβωτικό γυμνό γυναικείο σώμα, έτσι η ποίηση του Μοίρα μέ άφησε άφωνο. Με αυτή την αφωνία μου προσπαθώ τώρα να σάς μιλήσω. Τί με ενδιαφέρει να βρω, να αναλύσω, να περιγράψω τα στοιχεία, που συνθέτουν την μαγεία αυτού του συνθετικού ποιητικού έργου. Και να τα διέθετα, θα μού ήταν άχρηστα φιλολογικά ανατομικά εργαλεία, κριτικά κριτήρια. Θεός φυλάξοι! Σκεφτείτε να νεκροτομούσαμε το ανεξήγητο ποιητικό θαύμα ενός Ρεμπώ. Ο Μοίρας μπορεί να μην είναι δεκαεννέα χρονών, αλλά ακόμη νεώτατος για το ώριμο λογοτεχνικό του επίτευγμα.
Λυρικός λόγος. Αιγιοπελαγίτικα νησιά. Ερωτική σύνθεση. Πού μάς παραπέμπουν όλα αυτά τα στοιχεία, αν όχι στον Ελύτη; Και ειδικότερα στο Μονόγραμμα, φιλοτεχνημένο όμως στην περίπτωση Μοίρα από ένα σκοτεινότερο συναίσθημα, απότοκο μεν της γενικότερης σημερινής ασφυκτικής ατμόσφαιρας, μέσα στην οποία όμως κάτι παράξενοι προλετάριοι τριαντάρηδες μουσικοί μιας μπάντας, που κυριαρχούν τα ντραμς, ψάχνουν διέξοδο στα μουράγια του Κερατσινίου και στην ταξιδιωτική προέκτασή τους, τα νησιά του Αιγαίου.
Μια άλλη ιδιότητα του πολυτάλαντου Μοίρα είναι ντραμίστας.
Κι αυτός ο πρόλογος, σπεύδω να πω, είναι στην ουσία επίλογος, δηλαδή κατάθεση μαρτυρίας της εξαιρετικής επίγευσης, που μού άφησε η ποίηση του Στέλιου Μοίρα. Δεν είναι κριτικοαναλυτικό κείμενο αλλά πράξη αγαπητική.
Αποσπάσματα από τα επί μέρους έργα θα σάς διαβάσει ο ίδιος ο συγγραφέας. Εγώ θα περιοριστώ σε μερικούς στίχους, που με αγγίζουν τόσο σαν να με αφορούν προσωπικά.
ΑΠΛΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Η χειμαρρώδης νεανική γλώσσα προβλέπει το μέλλον της: «Η απλότητα έχει γέρικο πρόσωπο» σελ.14, «Μεγαλώνω σημαίνει μιλάω λιγότερο γιατί δεν χρειάζεται», σελ.19. «Τα λόγια οφείλουν/να γλείφονται πρώτα με νερό μήπως και λειάνουν την/κοψιά τους/Σαν τα βράχια/…Τα σεντόνια γίνονται άμμος παχιά/ Και χάνω τα χέρια σκάβοντας να βρώ τα δικά σου», σελ.35
SOMBRAS Εξπρεσιονισμός που φωτίζει το εσωτερικό σωμάτων, σπιτιών, ψυχών. «…προσπαθώ να ψάξω ποιόν από εμένα κοιτούν τα μάτια σου», σελ.58, «Κι όλη η πολιτεία χιλιάδες μοναχικοί προβολείς/Φύκια που φωσφορίζουν στην υδράργυρη παλίρροια», σελ.71, «Δεν είμαι τίποτα άλλο από ωκεάνιο μπλέ/Χρώμιο και φθόριο», σελ.72, «…μικρά καλοκαίρια/μαζεμένα σε μέγεθος παλάμης/λειασμένα σαν το πέλμα σου/να μη πονάς όταν πατάς», σελ.73, «Τα αστέρια ανεβαίνουν σαν ανθρακικό» ,σελ.82, «Τα παράθυρα σαν πεισμωμένα μάτια», σελ.91 «Τί είναι αυτό που δεν βρίσκω από σένα;…Μια γωνία όμορφου λεπτού πέλματος/Να μένει πίσω σαν ένα ημιτελές γλυπτό», σελ107, «Το χέρι μου που έχει δική του αναπνοή όταν περνάει/στα μαλλιά σου», σελ.108. Χρώματα που φωτίζουν τις ψυχικές αποχρώσεις του ποιητή και της ερωτικής του σχέσης όχι μόνο με το συγκεκριμένο πρόσωπο αλλά και το εμπύρετο περιβάλλον του. Κοβάλτιο. Φθόριο. Υδράργυρος. Ιώδιο. Κίτρινο της ομίχλης. Ωκεάνιο μπλε. Ένα συγγενικό ποίημα με το Μονόγραμμα.
ROGAMAR. 2007-2012. Το ατιθάσευτο (υπερρεαλιστικό) ταλέντο «Εκατομμύρια ακατέργαστα λόγια», σελ.144, σε αυτή την συλλογή γονιμοποιεί μιαν περισσότερο έλλογη (όχι μετρημένη) πάντως υψηλής αισθητικής στάθμης ποιητική σύνθεση. «Η αγάπη υπάρχει για να γεμίζει το κενό/Και να βουλιάζει μέσα του», σελ.120, «Το Σκοτεινό και το κακό διακινούν το ίδιο δέος με την/ομορφιά.», σελ.130, «Κάποια δάχτυλα ναρκαλιεύουν κυρίως τα πόδια/Που σαν λιθοξόοι σκάβουν τον πηχτό αέρα του έρωτα», σελ.134, «Κοστούμια και αναπτήρες ακριβοί/Την Πρώτη Ύλη μας σού δείχνω/Λίγο πριν εισπνεύσουμε τη μυρωδιά του χάους», σελ.145, «..Αιολεία, Φέγγαδρω, Χωματούσα/Και άλλα μυστικά του νερού περάσματα»,σελ.149 (νάτο πάλι το Μονόραμμα: (Μες΄από φεγγερά περάσματα και κρυφές της θάλασσας στοές)
Πεζογραφία. Splitting Εξαιρετική πολυεπίπεδη γραφή. Τρέχουσα ιστορία. Δημιουργία υπαρκτών σημερινών χαρακτήρων και περιγραφή σε ψυχαναλυτικό βάθος. Επίκεντρο η γενιά του συγγραφέα κυρίως στο τελευταίο βιβλίο στο πλαίσιο της παρούσας κρίσης με αναφορά-πρόβλεψη για το άμεσο μέλλον σε αδρή σύνδεση και με αμέσως προηγούμενη γενιά μέσω της επαφής του ήρωα-συγγραφέα με τον πατέρα του. Λογοτεχνικές αρετές η πυκνή γραφή, ο εύστοχος με φιλοσοφική διάθεση και προεκτάσεις στοχασμός, κείμενο που μπορεί να διαβαστεί και ως ταξιδωτικό. Ένα road movie, μάλλον sea roman. Παρότι φαίνεται νουβέλα, είναι μυθιστορηματικός πίνακας μιας συγκεκριμένης εποχής (της κρίσης) του ελλαδικού χώρου και της κατεξοχήν πληγείσης γενιάς γύρω στα τριάντα. Και κάτι παράτολμο. Παραλληλισμός με την ΑΡΓΩ του Θεοτοκά. Παγοποιείο. Προεόρτια κρίσης. Μέσα από τα μάτια της. Το πιο κοντινό στην ερωτική ποίησή του.
Τελειώνω με τα λόγια του Κωστή Παλαμά προς τον πρωτοεμφανιζόμενο Γιάννη Ρίτσο «Παραμερίζουμε Ποιητή για να περάσεις» (μάς προσπεράσεις).
Σας ευχαριστώ
Διαβάστηκε από τον Θεόδωρο Π. Ζαφειρίου κατά την Παρουσίαση των ανωτέρω ποιητικών συλλογών υπό τον γενικό τίτλο «Απλή Γεωγραφία» στην αίθουσα εκδηλώσεων της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών στις 10 Ιουνίου 2017.
